Điều trị đột quỵ nhồi máu não theo Đông y: Hỗ trợ lưu thông máu, giảm di chứng

Cơ chế sinh bệnh đột quỵ nhồi máu não theo Đông y

Theo Y học cổ truyền, các triệu chứng của bệnh thuộc nhóm trúng phong, đột trúng, thiên khô. Do bệnh nhân vẫn còn ý thức sau khi phát bệnh, nên thường được xếp vào thể trúng kinh lạc.

Nguyên nhân gây bệnh liên quan đến các yếu tố như căng thẳng, tức giận, ngũ chí (tâm trạng tiêu cực) quá mức; chế độ ăn uống không hợp lý, ăn nhiều thực phẩm cay, béo, ngọt, gây rối loạn chức năng tỳ vị, từ đó hình thành đàm thấp, đàm uất gây hỏa; lao động quá sức, chế độ dinh dưỡng không đủ làm hao tổn âm huyết, gây hư dương hóa phong; sự thay đổi khí hậu, xâm nhập của hàn tà ảnh hưởng đến sự vận hành khí huyết, gây bệnh.

Các yếu tố gây bệnh chủ yếu bao gồm phong (can phong), hỏa (can hỏa, tâm hỏa), đàm (thấp đàm, phong đàm), khí (khí hư, khí nghịch), huyết (huyết hư, huyết ứ). Những yếu tố này có mối liên hệ mật thiết, khi gặp điều kiện thuận lợi như căng thẳng hoặc giận dữ, có thể khiến đột quỵ diễn ra rất đột ngột. Cụ thể, do:

- Can thận âm hư, phong dương thượng nhiễu: Khi âm của can thận suy giảm, dương không được chế ước, dẫn đến phong động, gây rối loạn khí huyết. Huyết lưu thông bất thường, tích tụ gây bế tắc thanh khiếu, tạo thành bệnh.

- Đàm trọc tích tụ, làm tắc kinh lạc: Khi chức năng vận hóa trung tiêu suy yếu, khí suy làm khí huyết ngưng trệ, tỳ vận hóa kém gây thấp đàm. Đàm và thấp tích tụ, làm rối loạn lưu thông khí huyết, hình thành huyết ứ.

- Khí suy yếu, không vận hành được huyết: Khi khí hư, huyết không được đẩy đi, gây ứ trệ trong mạch, dẫn đến bế tắc kinh lạc.

- Phong đàm thượng nhiễu, đàm nhiệt tích tụ: Đàm trọc bị ứ trệ lâu ngày sẽ hóa nhiệt, sinh phong, hoặc do cơ địa vốn có đàm thịnh. Khi đàm nhiệt kết hợp với can phong và hỏa, làm tắc nghẽn kinh lạc, gây đột ngột hôn mê, liệt nửa người.

Đột quỵ nhồi máu não thường xảy ra do cục huyết khối 

Điều trị đột quỵ nhồi máu não theo Đông y

1. Bài thuốc trị ứ huyết động mạch cảnh

- Triệu chứng lâm sàng: Liệt nửa người xảy ra đột ngột, miệng méo, mắt lệch, nước dãi chảy, giảm cảm giác một bên cơ thể, tê bì chân tay, có thể xuất hiện co quắp, giọng nói khó rõ ràng, có thể bị nói ngọng hoặc khó phát âm, lưỡi có màu sắc bình thường hoặc hơi sẫm, rêu lưỡi mỏng vàng, mạch huyền tế.

- Phương pháp điều trị: Dưỡng huyết, hoạt huyết để cải thiện lưu thông khí huyết kết hợp loại bỏ phong, khai thông kinh lạc.

- Áp dụng bài thuốc Đại Tần Giao Thang gia giảm:

Khương hoạt                                         8g                    Độc hoạt                                  8g

Tần giao                                                8g                   Bạch chỉ                                  8g

Ngưu tất                                              12g                  Đương quy                              8g

Thục địa                                              12g                  Bạch thược                              0,8g

Xuyên khung                                       8g                    Đảng sâm                                12g

Phục linh                                             8g                    Cam thảo                                 6g

Bạch truật                                           12g                  Hoàng cầm                              8g

- Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày, chia 2 - 3 lần.

- Gia giảm thêm các thảo dược theo triệu chứng, bao gồm:

+ Nếu có đau đầu, chóng mặt, mắt và mặt đỏ do can hỏa bốc lên: Thêm Hạ khô thảo 12g, Chi tử 12g, Từ thạch 30g để thanh nhiệt, trấn áp can dương.

+ Nếu chân tay co quắp: Bổ sung Bạch cương tàm 15g, Toàn yết 6g, Ngô công 4 con để hóa đàm, thông kinh hoạt lạc.

+ Nếu táo bón: Thêm Đại hoàng 5g để thúc đẩy nhu động ruột.

Thảo dược Đông y được cân đo đảm bảo đúng liều lượng phù hợp với thể trạng 

2. Bài thuốc trị phong đàm bốc lên, đàm nhiệt tích tụ

- Triệu chứng lâm sàng: Đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, đàm nhiều, gây cảm giác vướng nghẹn, liệt nửa người có thể xảy ra đột ngột hoặc tiến triển từ từ, tê bì chân tay, mặt lệch, miệng méo, khó nói, ăn uống kém, có thể xuất hiện tình trạng nghiến răng, môi mím chặt, bí tiểu, khó đại tiện, lưỡi to, màu đỏ sẫm, rêu lưỡi vàng dày, hơi nhờn, mạch huyền, hoạt, sác.

- Nguyên tắc điều trị: Cần bình can, khai thông kinh lạc kết hợp hóa đàm, thanh trọc.

- Bài thuốc Ôn Đởm Thang kết hợp với Tam Hóa Thang gia giảm:

Trúc nhự                                              8g                    Chỉ thực                                  8g

Bán hạ (chế)                                        12g                  Quất hồng bì                           12g

Phục linh                                              12g                 Cam thảo                                 6g

Chỉ thực                                              10g                  Đại hoàng                                10g

Hậu phác                                             10g                  Khương hoạt                           10g

- Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia làm 2 lần. Gia giảm thêm các vị theo triệu chứng:

+ Nếu thị lực suy giảm, thêm Cúc hoa 12g, Bạch tật lê 12g để thanh can, sáng mắt.

+ Nếu có biểu hiện hôn mê, gia thêm Uất kim 12g, Thạch xương bồ 12g, Thiên trúc hoàng 12g, Hoàng liên 10g giúp tiêu đàm, thanh nhiệt, khai khiếu.

3. Bài thuốc trị Can thận âm hư, dương cang thịnh

- Triệu chứng lâm sàng: Đau đầu, hoa mắt, tai ù, miệng khô, giấc ngủ kém, hay gặp ác mộng, yếu liệt nửa người, tê bì chân tay, khó nói, méo miệng, khó tiểu tiện, lưỡi hồng, ít rêu, mạch huyền tế sác.

- Nguyên tắc điều trị: Bổ thận, dưỡng can kết hợp bình phong, khai thông kinh lạc.

- Áp dụng bài thuốc Thiên Ma Câu Đằng Ẩm gia giảm:

Thiên ma                                 8g                               Câu đằng                                 16g

Sinh thạch quyết minh            20g                              Tang ký sinh                            12g

Đỗ trọng                                  18g                             Ngưu tất                                  12g

Sơn chi                                    12g                             Hoàng cầm                             12g

Ích mẫu thảo                           12g                             Chu phục thần                        12g

Dạ giao đằng                           20g

- Cách dùng: Ngày sắc 1 thang, chia thành 2 lần uống. Gia thêm các vị:

+ Nếu lưỡi cứng, gia thêm xương bồ 12g và uất kim 12g để thanh nhiệt, khai khiếu.

+ Nếu bị táo bón, gia thêm đại hoàng 5g để hỗ trợ nhuận tràng.

Bài thuốc Thiên Ma Câu Đằng Ẩm

4. Bài thuốc trị khí hư huyết ứ

- Triệu chứng lâm sàng: Mệt mỏi, mất sức, hồi hộp, tim đập nhanh, liệt nửa người, chân tay yếu, tê bì, méo miệng, chảy dãi, khó nói, sưng chân tay, táo bón hoặc tiêu chảy, lưỡi nhợt nhạt hoặc tím, rêu lưỡi mỏng, trắng hoặc nhớp, mạch tế sáp.

- Phương pháp điều trị: Ích khí, hoạt huyết.

- Áp dụng bài thuốc Bổ dương hoàn ngũ thang gia vị:

Sinh hoàng kỳ                         40-160g                       Đương quy vĩ                         8g

Xích thược                              6g                               Địa long                                  4g

Xuyên khung                          4g                               Đào nhân                                4g

Hồng hoa                                4g

- Cách dùng: Ngày sắc 1 thang, chia làm 2 lần uống. Gia thêm các vị:

+ Nếu có triệu chứng nói khó, thêm thạch xương bồ 12g và uất kim 12g.

+ Nếu bị táo bón, thêm đại hoàng 6g và hỏa ma nhân 10g.

+ Nếu chân tay sưng nề, thêm bạch linh 12g, tỳ giải 15g và quế chi 12g để kiện tỳ, lợi thấp, ôn dương và thông lạc.

5. Bài thuốc can thận âm hư, phong hỏa thượng nhiễu

- Triệu chứng lâm sàng: Đau đầu, hoa mắt, ù tai, mất ngủ, ngủ không sâu, lòng bàn tay và chân nóng, đau lưng, khó chịu, dễ cáu gắt, chóng mặt đột ngột, tầm nhìn mờ, khó nuốt, nôn, đi lại không vững, miệng méo, liệt nửa người, có thể mơ màng, lưỡi màu đỏ tím, rêu lưỡi vàng nhớp, mạch huyền hoạt.

- Phương pháp điều trị: Tư âm, tiềm giáng, trấn can, tức phong.

- Áp dụng bài thuốc Trấn can tức phong thang gia vị:

Ngưu tất                                  40g                              Sinh giả thạch                         40g

Sinh long cốt                           20g                              Sinh mẫu lệ                            20g

Sinh Quy bản                          20g                              Sinh bạch thược                     20g

Huyền sâm                              20g                              Thiên đông                             20g

Xuyên luyện tử                       8g                                Sinh mạch nha                       8g

Thanh hao (hoặc Nhân trần)   8g                               Cam thảo                                 6g

- Cách dùng: Ngày sắc 1 thang, chia 2 lần uống. Gia thêm các vị:

+ Nếu có đờm nhiều và rêu lưỡi vàng nhớp, bỏ Quy bản, thêm đởm nam tinh 12g và thiên trúc hoàng 12g để hóa đàm và thanh nhiệt.

+ Nếu đau đầu nặng, thêm hạ khô thảo 10g, cúc hoa 12g và bạch chỉ 10g để thanh can nhiệt và tán phong, chỉ thống.

+ Nếu lưỡi cứng và nói khó, thêm thạch xương bồ 12g và uất kim 12g để hóa đàm, khai khiếu.

+ Nếu chân tay yếu, thêm kê huyết đằng 30g, xích thược 12g, khương hoạt 10g, đan sâm 30g để hoạt huyết và thông lạc.

Đông y có nhiều dược liệu hỗ trợ hoạt huyết, ngăn ngừa cục máu đông 

6. Bài thuốc trị tỳ hư đàm thấp, đàm trọc thượng nhiễu

- Triệu chứng lâm sàng: Đau đầu, chóng mặt, tức ngực, khó thở, buồn nôn, mệt mỏi, ăn uống kém, đột ngột chóng mặt, buồn nôn và nôn, tầm nhìn mờ hoặc nhìn đôi, lưỡi cứng, nói khó, đi lại không vững, chân tay tê bì, có thể liệt nửa người, lưỡi nhão, tím đen, rêu lưỡi trắng hoặc vàng nhớp, mạch huyền hoạt hoặc huyền sác.

- Phương pháp điều trị: Táo thấp, tiêu đàm, tán phong, khai khiếu.

- Bài thuốc Bán hạ bạch truật thiên ma thang gia vị:

Bán hạ chế                                          9g                                Thiên ma                     18g

Phục linh                                             18g                              Bạch truật                    18g

Trần bì                                                 18g                              Cam thảo                     3g

Đại táo                                                3 quả                           Gừng tươi                    1-2 lát

- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang. Gia thêm các vị:

+ Nếu chân tay mềm yếu, thêm khương hoạt 12g, uy linh tiên 12g, ngưu tất 15g, đan sâm 30g để hoạt huyết, tán phong, thông lạc.

+ Nếu bệnh nhân ngủ li bì hoặc lơ mơ, dùng Tô hợp hương hoàn pha nước ấm uống để tăng cường ôn thông, khai khiếu.

+ Nếu rêu lưỡi vàng nhớp, mạch sác do đàm uất hóa nhiệt, thêm hoàng cầm 12g, chi tử 12g, hoàng liên 8g để thanh nhiệt ở tâm, can, tỳ.

+ Nếu thần chí không tỉnh, rêu lưỡi vàng nhớp, dùng Ngưu hoàng thanh tâm hoàn để tăng cường tân lương, khai khiếu.

Tạm kết

Điều trị đột quỵ nhồi máu não theo Đông y đòi hỏi phải kiên trì kết hợp nhiều biện pháp để cải thiện di chứng. Để biết thêm chi tiết về đột quỵ, bạn hãy theo dõi các bài viết của Khung Trúc Đan hoặc liên hệ hotline: 0975.857.257 để trò chuyện với dược sĩ.